Biologia - Matura Maj 2015, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 6.
Rak wątroby jest chorobą, która może mieć wiele przyczyn. Jedną z nich jest wirusowe zapalenie wątroby typu B, wywołane przez wirus HBV. Wirus ten przenosi się podczas kontaktu z zakażoną krwią lub płynami ustrojowymi i namnaża się w komórkach wątroby. Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) znacząca część ludzkości jest zainfekowana wirusem, ale u wielu ludzi zakażenie jest bezobjawowe i dochodzi do pełnego wyleczenia połączonego z nabyciem odporności. Ze względu na zmienność sekwencji DNA wirusa wyróżnia się kilka jego typów. WHO zaleca szczepienia przeciw HBV. W diagnostyce zakażeń wirusem HBV stosuje się kilka metod:
I. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi antygeny powierzchniowe wirusa;
II. metodę serologiczną, w której wykrywa się we krwi przeciwciała przeciwko antygenom wirusa;
III. metodę, w której wykorzystuje się jedną z technik inżynierii genetycznej – technikę PCR.
6.1. (0–1)
Oceń, czy sformułowane przez uczniów hasła propagujące szczepienia przeciw HBV zawierają informacje prawdziwe. Zaznacz P, jeśli informacja jest prawdziwa, albo F – jeśli jest fałszywa.
| 1. | Należy zaszczepić się przeciw HBV, aby zmniejszyć ryzyko zachorowania na wirusowe zapalenie wątroby typu B. | P | F |
| 2. | Należy zaszczepić się przeciw HBV w celu zabezpieczenia się przed wniknięciem wirusa HBV do organizmu. | P | F |
| 3. | Należy zaszczepić się przeciw HBV, ponieważ dzięki temu uniknie się zachorowania na raka wątroby. | P | F |
6.2. (0–1)
Określ, za pomocą której metody diagnostycznej (I–III) można stwierdzić, że osoba zdrowa, która nie była szczepiona przeciw HBV, w przeszłości przeszła wirusowe zapalenie wątroby typu B. Odpowiedź uzasadnij.
6.3. (0–1)
Podaj, którą metodę (I–III) należy zastosować, aby można było z największą dokładnością określić typ wirusa HBV, który w badanej próbce krwi znajduje się w bardzo małej ilości. Odpowiedź uzasadnij.
Rozwiązanie
6.1. (0–1)
Rozwiązanie
1 – P, 2 – F,3 – F
Schemat punktowania
1 p. – za poprawną ocenę trzech informacji dotyczących szczepień przeciw HBV.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
6.2. (0–1)
Rozwiązanie
- Metoda II – ponieważ za jej pomocą można stwierdzić, czy we krwi są obecne przeciwciała skierowane przeciw (antygenom powierzchniowym wirusa) HBV, które zostały wytworzone w odpowiedzi na dostanie się wirusa/antygenów wirusa do organizmu.
- Metoda III – ponieważ po wyleczeniu niewielkie ilości DNA wirusa HBV pozostają we krwi/w wątrobie i mogą być namnożone za pomocą techniki PCR.
Schemat punktowania
1 p. – za wybór metody II oraz za uzasadnienie odnoszące się do przeciwciał powstałych wskutek odpowiedzi immunologicznej na zakażenie HBV
lub
za wybór metody III oraz uzasadnienie odnoszące się obecności niewielkich ilości DNA wirusa HBV we krwi lub i/w wątrobie po wyleczeniu, które mogą być namnożone za pomocą techniki PCR.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
6.3. (0–1)
Przykładowe rozwiązania
Należy zastosować metodę z wykorzystaniem techniki PCR, ponieważ:
- za pomocą tej metody można namnożyć/amplifikować/powielić wirusowy materiał genetyczny i uzyskać jego odpowiednią ilość do sekwencjonowania.
- za pomocą tej metody można wykryć nawet pojedyncze fragmenty DNA wirusa i na podstawie analizy wykrytego materiału genetycznego określić typ wirusa.
- z użyciem specyficznych starterów można selektywnie namnożyć DNA konkretnego typu wirusa (pozytywny wynik reakcji PCR jest dowodem na obecność konkretnego typu wirusa).
Schemat punktowania
1 p. – za podanie metody z wykorzystaniem techniki PCR i poprawne uzasadnienie uwzględniające możliwość namnożenia niewielkich ilości materiału genetycznego wirusa i następnie jego analizy/genotypowania.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
