Biologia - Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 11.
Amoniak, który jest związkiem toksycznym, powstaje jako produkt deaminacji w komórkach organizmu człowieka w niewielkich ilościach. Deaminacja zachodzi w różnych komórkach organizmu człowieka i polega na odłączeniu grupy aminowej z cząsteczki aminokwasu lub innego związku. Grupy aminowe, odłączane w tym procesie, przyłączane są do kwasu glutaminowego i powstaje glutamina (amid kwasu glutaminowego). W dalszym etapie glutamina jest uwalniana do krwi i wędruje do wątroby, gdzie odłączane są od niej reszty amidowe.
11.1. (0–1)
Podaj nazwę związku, który jest głównym produktem azotowej przemiany materii, wydalanym z organizmu człowieka.
11.2. (0–1)
Wyjaśnij, uwzględniając właściwości amoniaku i proces zachodzący w komórkach wątroby, dlaczego grupy amidowe są odłączane od glutaminy właśnie w tym, a nie innym narządzie.
11.3. (0–1)
Wyjaśnij, dlaczego u ryb słodkowodnych ostatecznym produktem azotowej przemiany materii jest amoniak, pomimo że związek ten jest toksyczny. W odpowiedzi uwzględnij procesy związane z osmoregulacją u tych ryb.
Rozwiązanie
11.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za podanie mocznika jako głównego produktu azotowej przemiany materii wydalanego
z organizmu człowieka.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
mocznik
Uwaga:
Uznaje się następujące alternatywne nazwy mocznika: diaminometanal, diamid kwasu węglowego, karbamid.
11.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie, odnoszące się do toksyczności amoniaku i lokalizacji
w wątrobie procesu (cyklu mocznikowego / ornitynowego), w którym powstaje
z amoniaku mocznik, co minimalizuje szkodliwy wpływ amoniaku na organizm.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązanie
Amoniak jest związkiem bardzo toksycznym dla organizmu, dlatego odłączanie grup
amidowych od glutaminy zachodzi dopiero w wątrobie, ponieważ tam zachodzi proces
przekształcania amoniaku w mniej toksyczny mocznik.
11.3. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za prawidłowe wyjaśnienie, odnoszące się do możliwości wydalania (na bieżąco)
amoniaku wraz z usuwaną z organizmu wodą, napływającą (w dużej ilości) do ciała ryb
słodkowodnych ze środowiska na drodze osmozy.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe rozwiązania
- W organizmach ryb słodkowodnych toksyczny amoniak nie osiąga wysokich stężeń, ponieważ jest wydalany z organizmu wraz z wodą osmotycznie napływającą ze środowiska.
- Ryby słodkowodne wydalają amoniak jako ostateczny produkt azotowej przemiany materii, ponieważ mogą go na bieżąco usuwać z organizmu razem z nadmiarem wody, która napływa nieustannie do ich organizmu z hipotonicznego środowiska.
- Ryby słodkowodne żyją w środowisku hipotonicznym w stosunku do płynów ustrojowych ich organizmu, więc woda stale napływa do ich ciała. Nadmiar wody usuwany jest z organizmu, a wraz z nią amoniak.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi odnoszącej się jedynie do rozpuszczania się amoniaku w wodzie.
