Biologia - Matura Maj 2016, Poziom rozszerzony (Formuła 2007) - Zadanie 21.
Niektóre enzymy wytwarzane są w komórkach w formie nieaktywnej. Ich aktywacja wymaga
udziału określonych czynników i czasem zachodzi dopiero w miejscu docelowego działania –
poza komórką, w której doszło do syntezy białka. Takim enzymem jest chymotrypsyna α,
wytwarzana w postaci nieaktywnego chymotrypsynogenu.
Na schemacie przedstawiono proces aktywacji chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α
(cyframi oznaczono kolejne aminokwasy w łańcuchach polipeptydowych). Łańcuchy
polipeptydowe (A–C) są połączone ze sobą wiązaniami dwusiarczkowymi, czego nie
zaznaczono na schemacie.
| a) | Na podstawie analizy schematu podaj dwie różnice w budowie między chymotrypsynogenem a chymotrypsyną α. W odpowiedzi uwzględnij oba porównywane związki chemiczne. |
| b) | Podaj nazwę narządu, w którym odbywa się aktywacja chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α, i na podstawie schematu uzasadnij, dlaczego aktywacja chymotrypsynogenu odbywa się w tym narządzie. |
Rozwiązanie
Schemat punktowania
2 p. – za poprawne podanie dwóch różnic w budowie między chymotrypsynogenem
i chymotrypsyną α, uwzględniające budowę obu porównywanych związków
chemicznych.
1 p. – za poprawne podanie tylko jednej różnicy w budowie między chymotrypsynogenem
i chymotrypsyną α, uwzględniające budowę obu porównywanych związków
chemicznych.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowe odpowiedzi
- Chymotrypsynogen zbudowany jest z pojedynczego polipeptydu / łańcucha polipeptydowego, natomiast w skład chymotrypsyny α wchodzą trzy (krótsze) polipeptydy / łańcuchy polipeptydowe.
- Chymotrypsynogen składa się z 245 aminokwasów, a chymotrypsyna α zawiera w sumie 241 aminokwasów (cztery aminokwasy zostały wycięte podczas aktywacji) / jest krótsza o cztery aminokwasy / dwa dipeptydy.
Uwaga:
Nie uznaje się odpowiedzi zawierających stwierdzenie, że chymotrypsynogen różni się od chymotrypsyny α obecnością mostków disiarczkowych.
Nie uznaje się w porównaniu liczby łańcuchów określenia „kilka” zamiast „trzy”.
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne podanie nazwy narządu – dwunastnicy (jelita cienkiego), w którym
zachodzi proces aktywacji chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α i uzasadnienie
odpowiedzi obecnością trypsyny w tym narządzie.
0 p. – za odpowiedź, która nie spełnia powyższych wymagań, lub za brak odpowiedzi.
Przykładowa odpowiedź
Aktywacja chymotrypsynogenu do chymotrypsyny α odbywa się w dwunastnicy / jelicie
cienkim, ponieważ do zapoczątkowania procesu aktywacji niezbędna jest trypsyna, która
występuje w tym narządzie / w tej części przewodu pokarmowego.
