Biologia - Matura Maj 2017, Poziom rozszerzony (Formuła 2015) - Zadanie 15.
U ptaków dziedziczenie płci jest odmienne niż u ssaków. Płeć męska jest homogametyczna
(chromosomy płci samca oznacza się ZZ), natomiast samice są heterogametyczne (ZW).
U kury domowej na chromosomie Z występuje gen, który odpowiada za rodzaj upierzenia –
dominujący allel tego genu (B) powoduje okresowe hamowanie odkładania się czarnego
pigmentu podczas wzrostu pióra, co skutkuje pojawianiem się jasnych oraz czarnych prążków
na chorągiewce i daje upierzenie zwane jastrzębiatym (paskowanym), natomiast allel
recesywny (b) warunkuje upierzenie jednolicie czarne.
Skrzyżowano jastrzębiatego koguta z jednolicie czarną kurą i otrzymano potomstwo czarne
i jastrzębiate.
15.1. (0–1)
Oceń, czy poniższe stwierdzenia dotyczące dziedziczenia opisanej cechy kury domowej są prawdziwe. Zaznacz P, jeśli stwierdzenie jest prawdziwe, albo F – jeśli jest fałszywe.
| 1. | Opisana cecha kury domowej jest sprzężona z płcią. | P | F |
| 2. | Jastrzębiate koguty zawsze są heterozygotami. | P | F |
| 3. | Samice nie mogą mieć upierzenia jastrzębiatego. | P | F |
15.2. (0–1)
Zapisz genotypy krzyżowanych osobników. Wykorzystaj oznaczenia literowe alleli i chromosomów podane w tekście.
Genotyp samicy (kury):
Genotyp samca (koguta):
15.3. (0–2)
Wykonaj odpowiednią krzyżówkę genetyczną (szachownicę Punnetta) i na jej podstawie określ możliwe fenotypy potomstwa, uwzględniające upierzenie i płeć. Dla każdego z fenotypów określ prawdopodobieństwo, że z kolejnego jaja wykluje się ptak o określonych cechach.
Fenotypy potomstwa i ich stosunek:
Rozwiązanie
15.1. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za właściwą ocenę wszystkich trzech stwierdzeń dotyczących opisanej cechy kury
domowej.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
1. – P, 2. – F,3. – F
15.2. (0–1)
Schemat punktowania
1 p. – za poprawne zapisane genotypów osobników rodzicielskich.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Genotyp samicy (kury): ZbW
Genotyp samca (koguta): ZBZb
Uwaga:
Dopuszczalne zapisy: kura b/W i kogut B/b; kura ZWb(-) i kogut ZZBb
0 p. – za zapisy układów: ZWb i ZZBb (niejednoznaczna przynależność allelu b do chromosomu w przypadku kury oraz brak indeksu górnego przy zapisie alleli); ZbW i ZBZb (brak indeksu górnego przy zapisie alleli); ZbW i ZBZb (indeks dolny przy zapisie alleli).
0 p. – za genotypy z zapisem chromosomów X i Y zamiast Z i W.
15.3. (0–2)
Schemat punktowania
2 p. – za właściwe określenie stosunku fenotypów w potomstwie na podstawie poprawnie
wykonanej krzyżówki genetycznej.
1 p. – za niewłaściwe lub niepełne określenie stosunku fenotypów w potomstwie (np. podanie
tylko stosunku 1:1:1:1), ale poprawnie wykonaną krzyżówkę genetyczną.
0 p. – za każdą inną odpowiedź lub za brak odpowiedzi.
Rozwiązanie
Fenotypy potomstwa i ich stosunek:
- jastrzębiate samice : jastrzębiate samce : czarne samice : czarne samce w stosunku 1:1:1:1.
- 25% jastrzębiate kury, 25% jastrzębiate koguty, 25% czarne kury, 25% czarne koguty.
- 1/4 jastrzębiate kury, 1/4 jastrzębiate koguty, 1/4 czarne kury, 1/4 czarne koguty.
Uwaga:
Zdający może otrzymać pełną punktację (2 p.) za poprawną krzyżówkę, jeżeli nie uzyskał punktów za użycie błędnych symboli w zapisie genotypów wymienionych w uwadze do zadania 15.2, pod warunkiem, że zapisy w obu zadaniach (15.2 i 15.3) są spójne, a krzyżówka i dalsza część zadania 15.3 rozwiązana jest poprawnie.
Zdający może otrzymać maksymalną liczbę punktów, jeżeli w odpowiedzi zapisał jedynie stosunek liczbowy (1:1:1:1; wszystkie fenotypy w równej proporcji), ale w poprawnie wykonanej krzyżówce opisał fenotypy (płeć i kolor) przy wszystkich genotypach.
Zdający otrzymuje tylko 1 p., jeżeli jako interpretację poprawnie wykonanej krzyżówki zapisał: 1 kogut jastrzębiaty, 1 kogut czarny, 1 samica jastrzębiata, 1 samica czarna (przepisanie tabeli w jednym wierszu zamiast określenia rozkładu).
Nie uznaje się odpowiedzi, w której zdający określił rozkład 1:1:1:1 w oparciu o krzyżówkę nieuwzględniającą sprzężenia tej cechy z płcią (wymaga się poprawnego zapisu chromosomów i poprawnego zapisu alleli, tzn. samiec zawiera dwa homologiczne chromosomy mające opisany allel, a samica zawiera dwa różne chromosomy, z których tylko ten występujący u samca ma opisany allel).
